تعیین‌کننده‌های تغییر الگوی کشت برنج در شهرستان شوشتر با استفاده از مدل‏ های تئوری رفتار بین فردی و مدل اعتقادات سلامت

امروزه کمبود آب بزرگ‌ترین معضل جهان است و بحران ناشی از کمبود آب شیرین تهدیدی جدی برای توسعه پایدار به شمار می آید. با توجه به اینکه کشاورزی عمده‌ترین مصرف‌کننده‌ی آب بوده و برنج یکی از آب‌برترین محصولات کشاورزی است؛ لذا تغییر الگوی کشت برنج در ایران به‌شدت توسط سیاست­ گذاران ایرانی تشویق می­شود، اما پذیرش این طرح در میان کشاورزان بسیار محدود است. به این ترتیب، شناخت عواملی که می ­توانند کشاورزان را به سمت تغییر الگوی کشت پیش ببرند مهم است. در این مطالعه، به‌منظور بررسی عوامل مؤثر بر نیت تغییر الگوی کشت برنج در شهرستان شوشتر واقع در استان خوزستان، از دو مدل رفتاربین فردی و مدل اعتقادات سلامت استفاده گردید. جامعه‌ی آماری پژوهش را کشاورزان برنج‌کار شهرستان شوشتر (N=1870) تشکیل داده و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، نمونه‌ای به حجم 250 نفر تعیین و از روش نمونه­ گیری چندمرحله‌ای خوشه‌ای تصادفی، زارعین نمونه انتخاب شدند. نتایج حاصل از مدل بین فردی نشان داد که متغیر هنجار اخلاقی و احساسات، تأثیر مستقیم مثبت و معنی­داری بر نیت کشاورزان جهت تغییر الگوی کشت دارد. نتایج مدل اعتقادات سلامت نیز نشان داد که منافع درک شده، تأثیر مستقیم مثبت و معنی­داری بر نیت دارد. لذا هر دو مدل، پتانسیل پیش‌بینی‌کنندگی نیت برنج­کاران نسبت به تغییر الگوی کشت برنج را دارند؛ اما با توجه به اینکه تئوری بین فردی قادر است 50 درصد از تغییرات متغیر نیت را پیش­بینی نماید و مدل اعتقادات سلامت قادر است 27 درصد از این تغییرات را تبیین نماید لذا، قدرت پیش‌بینی تئوری بین فردی قوی‌تر از مدل اعتقادات سلامت می ­باشد.